ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ। 27 October 2025 : ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ (Voter List) ਨੂੰ ਅਪਡੇਟ ਕਰਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ (CEC) ਗਿਆਨੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸੋਮਵਾਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ Special Intensive Revision – SIR ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਪੂਰਾ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪੜਾਅ 12 ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਗਿਆਨੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਐਸ.ਆਈ.ਆਰ. ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ, ਜਿੱਥੇ ਕਰੀਬ 7.42 ਕਰੋੜ ਵੋਟਰਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਿਹਾਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੇ ਬਾਕੀ ਰਾਜਾਂ ਲਈ ਮਿਸਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਉਹੀ ਮਾਡਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
ਦੂਜੇ ਪੜਾਅ ਦਾ ਪੂਰਾ ਸ਼ਡਿਊਲ
1. ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਅਤੇ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ: 28 ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ 3 ਨਵੰਬਰ 2025
2. ਘਰ-ਘਰ ਗਣਨਾ (Door-to-door verification): 4 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ 4 ਦਸੰਬਰ 2025
3. ਡਰਾਫਟ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ: 9 ਦਸੰਬਰ 2025
4. ਦਾਅਵੇ ਅਤੇ ਇਤਰਾਜ਼ ਦੀ ਮਿਆਦ: 9 ਦਸੰਬਰ 2025 ਤੋਂ 8 ਜਨਵਰੀ 2026 ਤੱਕ
5. ਸੁਣਵਾਈ ਅਤੇ ਤਸਦੀਕ ਪੜਾਅ: 9 ਦਸੰਬਰ 2025 ਤੋਂ 31 ਜਨਵਰੀ 2026
6. ਅੰਤਿਮ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ: 7 ਫਰਵਰੀ 2026
ਇਨ੍ਹਾਂ 12 ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਵੇਗਾ SIR
1. ਅੰਡੇਮਾਨ ਅਤੇ ਨਿਕੋਬਾਰ ਟਾਪੂ
2. ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ
3. ਗੋਆ
4. ਗੁਜਰਾਤ
5. ਕੇਰਲ
6. ਲਕਸ਼ਦੀਪ
7. ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
8. ਪੁਡੂਚੇਰੀ
9. ਰਾਜਸਥਾਨ
10. ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ
11. ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
12. ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ
ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 51 ਕਰੋੜ ਵੋਟਰ ਹਨ ਅਤੇ 5.33 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬੀ.ਐਲ.ਓ. (Booth Level Officers) ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ।
SIR ਦਾ ਉਦੇਸ਼: ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਨੂੰ ਤਰੁੱਟੀ ਰਹਿਤ ਬਣਾਉਣਾ
ਸੀ.ਈ.ਸੀ. ਗਿਆਨੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਅਨੁਸਾਰ, ਐਸ.ਆਈ.ਆਰ. ਦਾ ਮੁੱਖ ਟੀਚਾ ਹੈ—ਯੋਗ ਵੋਟਰਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਨਾ ਅਤੇ ਅਯੋਗ ਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਹੋਵੇਗੀ ਤਾਂ ਜੋ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ (Assembly Elections 2026) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਪਡੇਟ ਹੋ ਜਾਵੇ।ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੀ ਵਾਰ ਅਜਿਹਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੁਨਰੀਖਣ 21 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਸਟੀਕ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਹੈ।
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੋਵੇਗਾ SIR ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ
1. ਹਰੇਕ ਬੀ.ਐਲ.ਓ. ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਘਰ-ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੀ ਤਸਦੀਕ ਕਰੇਗਾ।
2. ਯੋਗ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਜੋੜਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਜਦਕਿ ਅਯੋਗ ਨਾਮ ਹਟਾਏ ਜਾਣਗੇ।
3. ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਵੋਟਰ ਹੁਣ ਆਨਲਾਈਨ ਫਾਰਮ ਰਾਹੀਂ ਆਪਣੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਪਡੇਟ ਕਰ ਸਕਣਗੇ।
4. ਅੱਜ ਰਾਤ 12 ਵਜੇ ਤੋਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ SIR ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਫ੍ਰੀਜ਼ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀਆਂ (Political Parties) ਆਪਣੇ ਬੂਥ ਲੈਵਲ ਏਜੰਟਾਂ (Booth Level Agents) ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਜਲਦ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਬੀ.ਐਲ.ਓ. ਦੀ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਣ।
ਜ਼ਰੂਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਜੋ ਮੰਗੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ
1. ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ
2. ਪਾਸਪੋਰਟ ਜਾਂ ਜਨਮ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ (Birth Certificate)
3. ਪੈਨਸ਼ਨ ਭੁਗਤਾਨ ਆਦੇਸ਼ (Pension Payment Order)
4. ਐਜੂਕੇਸ਼ਨਲ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ
5. ਪਰਮਾਨੈਂਟ ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸ ਜਾਂ ਜ਼ਮੀਨ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ
6. ਐਲ.ਆਈ.ਸੀ., ਬੈਂਕ ਜਾਂ ਪੋਸਟ ਆਫਿਸ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ
7. ਫੈਮਿਲੀ ਰਜਿਸਟਰ, ਜਾਤੀ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ, ਐਨ.ਆਰ.ਸੀ. ਜਾਂ ਫੋਰੈਸਟ ਰਾਈਟ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ
SIR ਦੀ ਪਿਛੋਕੜ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ
2003 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੰਨੇ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ ਵੋਟਰ ਸੂਚੀ ਦਾ ਪੁਨਰੀਖਣ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਬਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਐਲ.ਓ. ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਸੂਚੀ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤਾ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਧਾਰ (Aadhaar) ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਪੱਤਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਇਸ ਵਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ, ਕੇਰਲ, ਅਸਾਮ ਅਤੇ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਵਰਗੇ ਰਾਜਾਂ ‘ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉੱਥੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ।ਸੀ.ਈ.ਸੀ. ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ “SIR ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਜਮਹੂਰੀ ਪਾਰਦਰਸ਼ਤਾ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਕੜੀ ਹੈ।”
